ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 12، اسفند 1399 ، شماره پی در پی 58

آسیب شناسی زبان شعر سیاسی ادبیات معاصر (با تکیه بر اشعار نیما یوشیج)

صفحه (141 - 161)
جلیل مشیدی (نویسنده مسئول)، حسن سعادت نوری ، حسن حیدری
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1399

چکیده

شعر سیاسی در ادب فارسی با انقلاب مشروطه توانست به صدر مضامین شعری ارتقا یابد، بعد از مشروطه در جریان شعر نو نیمایی مورد توجه قرار گرفت و به عنوان یک نوع ادبی در ادبیات معاصر تثبیت گشت، در این مقاله با هدف شناخت نظام زبانی این نوع ادبی و آسیب شناسی آن از انقلاب مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی با تکیه بر اشعار نیما یوشیج به عنوان سردمدار این شعر در دوره پهلوی، لغزشها و عیوب اصلی زبانی آن بررسی شده است، بررسی نشان میدهد عواملی چون ورود هیجانی شاعران به این مضمون، اهمیّت اندیشه در مقابل زبان، توجه به مخاطب مردمی، برجسته سازی سبکی و ضعف شاعری، شعر سیاسی معاصر را دچار آسیبهای زبانی کرده است. این امر حتی در شعر نیما که خود منتقد عوامل ذکر شده است، دیده میشود. عدم رعایت نظام زبانی در منطق دستورزبانی، کاربرد کلیشه ای واژه هایی نمادین، و هنجارگریزیهای ناروا مهمترین لغزشهای زبانی شعر سیاسی نیما است. این موارد در دهه های آغازین شاعری وی بسیار مشهود است اما نیما در دهه پایانی توانسته است به زبانی برسد که از آسیبهای جدی خالی است.

کلمات کلیدی
شعر سیاسی , ادبیات معاصر , نظام زبانی , آسیب شناسی , نیمایوشیج

• ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، شفیعی کدکنی، محمدرضا، ترجمه حجت الله اصیل، (1378)تهران: نی
• ادوار شعر فارسی تا سقوط سلطنت، شفیعی کدکنی، محمدرضا،( 1383)،تهران: سخن
• از زبان‌شناسی به ادبیات صفوی، کوروش،(1390) تهران: سوره مهر.
• آسیب‌شناسی موسیقی بیرونی در شعر نیمایی، فیروزیان، مهدی، (1395)فنون ادبی،ش3: 137ـ 150
• اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی، آدمیّت، فریدون،(1357) تهران: پیام.
• پیش درآمدی بر نظریه ادبی، ایگلتون، تری، ترجمه عباس مخبر،(1394) تهران: مرکز
• تازیانه های سلوک(نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنایی)، شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1390)تهران: آگه
• تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او ، محجوب، محمدجعفر، (1353)تهران: اندیشه.
• تحول موضوع و معنی در شعر معاصر، ناصر، محمد،(1382) تهران: نشانه.
• جام جهان بین، اسلامی ندوشن، محمدعلی،(1356)تهران: ایران مهر.
• جریانهای شعری معاصر فارسی، حسین پورچافی، علی، (1387)تهران: امیرکبیر.
• جور دیگر باید دید(سخنی در آسیب شناسی نقد شعر مدرن فارسی)، رضوانی، سعید، (1387)نامه فرهنگستان،ش: 67ـ 74
• چشم انداز شعرمعاصر ایران، زرقانی، مهدی، (1391)تهران: ثالث.
• خانه ام ابری است(شعر نیما از سنت تا تجدد)، پورنامداریان، تقی،(1377) تهران:سروش
• داستان دگردیسی(روند دگرگونی های شعر نیما)، حمیدیان، سعید،(1381) تهران: نیلوفر.
• درآمـدی بر آسیب شناسی شعر معاصر در حـوزه معنایی زبان(با نگاهی نقدی- تطبیقی به شعر معاصر ایران و عراق) کیانی، رضا وسلیمی، علی و جبری، سوسن،(1396) « فنون ادبی،ش1: 19ـ 38
• درباره شعر و شاعری، یوشیج، نیما، به کوشش سیروس طاهباز،(1385)تهران:نگاه.
• درتمام طول شب، بررسی آراء نیمایوشیج، بهرام پور عمران، احمدرضا، (1389) تهران: مروارید.
• دیوان اشعار، براساس نسخه چاپ 1344، بهار، محمد تقی،(1387) تهران: نگاه.
• ساختار و تأویل متن، احمدی، بابک،(1388) تهران: نشر مرکز.
• شعر سیاسی در دوره پهلوی، درستی، احمد،(1381) تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• شعر نو در عرصه سیمرغ: تحلیل شعر نو و بررسی عقاید و آثارآن، مجد، امید،(1382) تهران: امید مجد.
• صور و اسباب شعر امروز، نوری علاء، اسماعیل،(1348)تهران: بامداد.
• ضعفهای زبانی در اشعار نیما یوشیج، بسمی، محبوبه، میرعابدینی، سیدابوطالب، (1391) فصلنامه تخصصی سبکشناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، ش2: 35ـ 53
• طلا در مس ( در شعر و شاعری)، براهنی، رضا،(1371)تهران: ناشر: نویسنده
• عطا و لقای نیما یوشیج، اخوان ثالث، مهدی،(1376) تهران: زمستان
• کماندار بزرگ کوهستان(زندگی و شعر نیما یوشیج)، طاهباز، سیروس، (1380)تهران: نشر ثالث.
• مبانی معناشناسی نوین، شعیری، حمید رضا، (1391) تهران: سمت.
• مجموعه کامل اشعار، یوشیج، نیما، تدوین: سیروس طاهباز،(1389) تهران: نگاه.
• نقد ادبی، نواب، حسین،(1351) مجله یغما،ش4(پیاپی: 286)
• نقد کتاب بدایع و بدعتها و عطا و لقای نیما» »، مجد، امید، (1389)فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، ش9: 157ـ 168
• نگاهی تازه به جایگاه نیما در شعر نو، مجد، امید، (1389)فصلنامه تخصصی سبک-شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب) س3،ش2: 77ـ 94
• هنر و ادبیات امروز(گفتگو با احمد شاملو و رضا براهنی)، حریری، ناصر ،(1356)بابل: کتاب سرای بابل.
• یادمان نیما یوشیج، طاهباز، سیروس،(1368) تهران: مؤسسۀ فرهنگی گسترش هنر